غذای آبزیان : غذاهای خشک ، مرطوب و تر
غذای آبزیان به اشکال مختلف و در اندازه‌های متفاوت تولید و با توجه به گونه آبزی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مقاله از ایران متو قصد داریم به اشكال مختلف غذای آبزیان و انواع غذاهای مخصوص لاروها بپردازیم پس ما را همراهی کنید.
# غذاهای تر
غذاهای تر غذاهايی هستند كه رطوبت آنها بين 45 تا 75 درصد بوده و از مواد اوليه ای با رطوبت زياد مانند ماهيان بيارزش ، ضايعات ماهی و صنايع شيلاتی ، ضايعات كشتارگاهی و غيره تهيه می‌شود. اين غذاها در انبار مزرعه به صورت روزانه تهيه و ساخته شده و بيشتر به مصرف ماهيان گوشتخوار مانند قزل آلا می‌رسد.
# غذاهای مرطوب
غذاهای مرطوب ، غذای هایی هستند که رطوبت اين غذاها بين 25 تا 45 درصد بوده و از مواد اوليه با رطوبت بالا مانند موادی كه گفته شد به همراه مواد اوليه خرد شده مانند آرد غلات، ساخته شده است، جيره های غذايی نيمه رطوبتی بين 15 تا 25 درصد دارند و مواد اوليه با رطوبت بالا سهم كمتری در تشكيل آن دارند. غذاهای تر و مرطوب به عنوان غذاهای خوش خوراك در بسيار از گونه ها استفاده می‌شود. زيرا دارای بافت نرم تری هستند و بازدهی و كارآيی نسبتاً خوبی دارند. استفاده از اين غذاها مشكلاتی نيز به همراه دارد كه عبارتند از:
1- لزوم دارد حمل و نگه داری آنها در شرایط سردخانه ای انجام شود.
2- امكان برنامه ريزی برای تهيه اين نوع غذاها كم است.
3- امكان بيماری زايی اين گونه ها به ويژه ضايعات شيلاتی و كشتارگاهی زياد است.
4- حمل و نقل و نگهداری نا مناسب اين گونه غذاها باعث از بين رفتن بعض از ويتامين ها و چربی های ناپايدار خاص می‌شود و محل مساعدی برای انتشار 5- قارچ ها و باكتری ها در اين غذا به وجود می‌آيد.
6- اين گونه غذاهای مصرف شده در كيفيت آب اثر نامطلوب بر جای می‌گذارد.
# غذاهای خشک
غذاهای خشک رطوبتی بين 7 تا 13 درصد دارند. ساخت حمل و نقل و نگه داری آنها نسبتاً ساده بوده و به راحتی می‌توان آنها را در استخرهای بزرگ توزيع كرد. ساير مزايای غذاهای خشک شامل امكان خريد عمده و نگه داری مواد اين گونه غذاها، قابليت انتخاب مواد اوليه گوناگون با مشخصات غذايی ويژه، امكان كنترل كيفيت، هزينه پايين و برنامه ريزی برای توليد غذا، ضريب تبديل پايين و حجم كم می‌باشد. غذاهای خشک را می‌توان در اندازه های مختلف، كه مناسب نيازهای ويژه هر مرحله از گونه ها با تغيير جيره غذايی در مراحل مختلف توليد كرد.
هم چنين توليد غذای خشک اين اجازه را می‌دهد كه غذاهای مخصوصی مانند غذاهای دارای داروهای خاص مثل آنتی بيوتيک های مختلف مخصوص كنترل انتشار هر گونه بيماری (خوراك درمانی) و يا غذاهای دارای انواع هورمون ها و افزودنی های مجاز ديگر، برای به وجود آوردن افراد تک جنس يا افزايش رشد يا جلو انداختن زمان رسيدگی جنسی و بلوغ در ماهی و ميگو را توليد كرد. غذاهای خشک را می‌توان با استفاده از مواد اوليه خشک و هم با مخلوطی از مواد اوليه خشک و مرطوب به صورت آرد، پلت، دانه دانه (گرانول)، ورقه ای و غيره توليد كرد.
آرد يا پودر، مخلوط ساده ای از مواد اوليه خشک خرد شده است كه می توان آن را پيش از غذادهی به استخر به صورت خميری يا گلوله ای شكل تبديل كرده و توسط سينی های غذا، سبدها و يا كيف های مخصوص غذادهی كه به وسيله طناب از سكوهای موجود در استخر آويزان هستند در دسترس ماهی و ميگو قرار داد. از اين روش در هندوستان در پرورش كپور ماهی استفاده می‌شود. اين گونه غذاها ماندگاری كمی در آب داشته و به علت شسته شدن مواد غذايی و حل شدن آنها در آب مشكلاتی را در كيفيت آب به وجود می آورند. معمولاً در تغذيه آبزيان در ايران از روش پلت غذايی خشک استفاده می‌شود.
انواع غذاهای مخصوص لاروها
در مقوله غذای آبزیان ، تغذیه لارو بسیار مهم و حیاتی است چرا که تهیه لارو و بچه ماهی سالم و مناسب یکی از ابزار های لازم برای پایداری و گسترش صنعت آبزی پروری می‌باشد.
# غذاهای خرد شده : غذاهايی با حالت خميری كه از غذاهای مرطوب و يا مخلوط غذاهای مرطوب و خشک كه با عمل آوری يكنواخت شده اند، با مقدار لازم مواد مغذی، مخلوط ويتامينی و ماده هم بند تهيه می‌شوند.
# ريز دانه های غذای مرطوب (Wet micro particulat): اين غذا مخلوط يكنواختی است از تخم مرغ، گوشت ميگو، گوشت صدف، عصاره ماهی، ويتامين ها ، مواد معدنی ، محرك های رشد و اشتها و آرد گندم كه همگی كاملاً خرد و ريز شده اند. برای تهيه ذرات غذايی با اندازه مناسب می‌توان آن ها را الک كرد.
# ريز دانه های غذای خشک (Dry micro particulat): اين جيره غذايی كه مواد مغذی آن قابليت ماندگاری در آب را دارند از مواد اوليه خشک، يا مخلوطی از مواد اوليه خشک و مرطوب تهيه شده و به روش مناسبی خشک (خشک كردن از طريق انجماد، خشک كردن در خلاء، خشک كردن در اجاق مخصوص) و خرد شده و در نهايت براي بدست آوردن ذرات با اندازه مناسب الک می‌شوند. ماده غذايی كه از اين روش تهيه می‌گردد بيشترين استفاده را در تهيه غذای مصنوعی برای پرورش لارو دارد.
# غذای خشک افشانه ای يا اسپره ای (Spray dried dieat): برای تهيه اين غذا مواد اوليه را كه خوب با هم مخلوط شده اند به داخل تونل هوای گرم وخشک اسپری كرده و خشک می كنند. به اين ترتيب ذراتي با اندازه 50-100 ميكرون به وجود می آيد. از اين روش در كشور ژاپن برای تغذيه لارو ماهيان استفاده می‌شود.
# جيره های ميكرو باند (Microbound): جيره های ميكروباند جيره هايی هستند كه ابتدا به صورت بسيار ريز (پودر) در آمده و سپس توسط هم بند به هم متصل شده اند. معمولاً بافت هم بند در اين گونه جيره های غذايی كارگينان ، آگار ، زئين ، اسيد الجينيك و ژلاتين می‌باشد.
# جيره هاي غذايی ريز پوشش دار (Microcorated diets): اين گونه جيره ها از پوشاندن دانه های غذايی برخی جيره هاي ميكروباند به وسيله برخي مواد مانند زئين و كلسترول-لسيتين تهيه می‌شوند.
# جيره های غذايی ريز كپسول دار (Microencapsulated diet): استفاده از كپسول های بسيار كوچک كه در آن مايعات يا تركيبات غذايی مخصوص در كنار هم گرد آوری شده و مجموعه آن توسط ديواره ای مخصوص حفاظت می‌شوند به صورتی كه در شرايط خاص محيطی اين ديوار باز شده و مواد درون آن آزاد می‌شوند.
اين گونه جيره در تغذيه لاروهای آبزيان كاربرد وسيعی دارند. رها شدن تركيبات غذايی درون كپسول با پاره شدن ديواره كپسول از طريق فعاليت های آنزيمی، تغييرات PH يا فعاليت باكتری ها صورت می‌گيرد. يک مزيت بزرگ غذاهاي پوششدار (كپسوله) در اين است كه كمترين افت مواد مغذی در شرايط محيطی مايع را دارد و از اين رو باعث كم شدن مواد آلی موجود در محيط پرورشی و كم شدن ميزان تغيير اكسيژن و عدم تغيير PH می‌گردد.
كپسول ها را می‌توان در اندازه های گوناگون توليد كرد مثلاً شركت Frippak كپسول هايی در اندازه 700-5 ميكرون توليد می‌كند. از اين رو می‌توان در طول رشد ماهيان از كپسول هايی با اندازه های متناسب استفاده كرد. براساس مواد سازنده ديواره كپسول غذا (MED)، ديواره كپسول ها به صورت زير تقسيم بندی می‌شوند: الف) كپسول های نايلون-پروتئين ب) كپسول های صمغ ژلاتينی ج) كپسول های آلبومين چ) كپسول های گليكوپپتيد. د) كپسول های كيتوزان جيره های غذايی ورقه ای: جيره های غذايی ورقه ای كه توسط يک خشک كن دو جداره توليد می‌شوند، جزو غذاهاي معمول در پرورش لارو ماهيان هستند. اين ورقه هاي غذا را به وسيله خرد كن و سپس الک كردن بدون اينكه در كيفيت ماندگاری آنها در آب تغييری حاصل شود می‌توان در تغذيه لارو آبزيان استفاده نمود. ميزان غذا خوردن را می‌توان با استفاده از هم بندی های مناسب، خوش طعم كننده ها و غيره افزايش داد.
جدول تركيب اجزای جيره خشک شده در خلأ و خشک شده به روش اسپری مخصوص لاروها
| اجزای جیره خشک شده به روش اسپری | درصد افزودن به جیره |
| میگو (تازه) | 20 % |
| ماهی سفید (تازه) | 30 % |
| گلوتن گندم | 15 % |
| شیر خشک | 10 % |
| زرده تخم مرغ | 5 % |
| کبد گاو | 5 % |
| روغن سویا | 5 % |
| شیره انگور | 5 % |
| مخلوط ویتامینی | 5 % |
ويژگی های گرانول های غذايی
# شكل : تقريبا گرد
# اندازه : 5 الی 100 ميكرون
# حلاليت : تا 24 ساعت در آب پايدار باقی می‌ماند
# تورم : 15-20% افزايش در اندازه
# غوطه وری : 5 الی 10 سانتی متر در هر دقيقه
| اجزای جیره خشک شده به روش خلا | درصد افزودن به جیره |
| ماهی منجمد | 30/6 % |
| میگو (تازه) | 30/6 % |
| زرده تخم مرغ | 10/2 % |
| گلوتن گندم | 20/5 % |
| شیره انگور | 2 % |
| مخلوط ویتامینی | 6/1 % |
ويژگی های گرانول های غذايی
# شكل : تقريبا گرد
# اندازه : 420 الی 240 ميكرون
# حلاليت : پس از10 ساعت در آب حل نمی‌شود
# تورم : 20-30% افزايش در اندازه
# غوطه وری : 5/1 سانتی متر در هر دقيقه
انتخاب اجزاء جيره در مقوله غذای آبزیان
انتخاب اجزاء جيره و يک افزودنی به عوامل زير بستگی دارد:
1- امكان انتخاب آن در جيره آبزيان.
2- قابليت دسترسی به مقادير كافی برای برآورده سازی نيازهای غذايی در طول سال.
3- ميزان هزينه.
4- پايداری در طول فرآوری، انبار سازی وغذادهی.
5- سازگاری با مراحل مختلف فرآوری.
6- وضعيت عوامل ضد تغذيه ای موجود.
7- مطلوبيت غذا يا خوش خوراكی نيز به اجزاء يا افزودنی های مصرفی بستگی دارد.
# برای مثال بكار گيری مقادير بالايی از پروتيين های دريايی و چربی های با منشا مواد خام و تازه موجب افزايش مطلوبيت جيره می‌گردد كه خود به افزايش ميزان غذای مصرفی در ماهيان گوشتخوار و ميگوهای دريايی منجر می‌شود. ويژگی های فيزيكی اجزای جيره بر خوش خوراكی و قابليت نگهداری آن تاثير گذار است.
# موضوعات مرتبط با غذای آبزیان :