پرورش میگو در ایران : میگوها بزرگ‌ترین گروه از رده سخت‌پوستان میباشند که سطح خارجی بدن آنها از پوست کیتینی سخت پوشیده شده است. طول بدن آنها ۷ تا ۱۵ سانتی‌متر بوده که از دو طرف به هم فشرده شده و از دو قسمت سر سینه که به هم چسبیده و متصل میباشند و قسمت شکمی یا دُم تشکیل شده است. میگوها جانورانی خونسرد هستند که مجموعه فعالیت‌های فیزیولوژیکی آنها مطابقت با محیط آبزی دارد و در آب‌های کم عمق دریاها بین ۲۷ تا ۱۸۰ متری و در خلیج فارس بین ۱۵ تا ۲۲ متری و در مناطقی که از نظر طبقات تحت الارضی سُست و نرم باشند زندگی می‌کنند.
بطور کلی میگوها جانورانی ضعیف میباشند که درخارج از آب به سرعت و ظرف کمتر از ۶۴ دقیقه تلف میشوند. از نظر تغذیه‌ای همه‌چیزخوارند هستند (Ornivorous) و بر حسب مراحل رشد از فیتوپلانکتون‌ها، جلبک‌ها، لارو نرم‌تنان و کرم‌های گرد تغذیه می‌کنند. عمر آنها معمولاً ۱۲ تا ۲۵ ماه است. رنگ بدن آنها در بین اعضای یک گونه هم ثابت نبوده و بسته به شرایط محیط از قبیل درجه حرارت، درجه شوری، نوع غذای مصرفی و … ممکن است تغییر کند. میگوها گسترش جهانی داشته و در دریاها، آب‌های شیرین، نیمه‌شور از مناطق استوایی تا مناطق قطبی یافت میشوند.
کشور ایران به دلیل برخورداری از آبراه خلیج فارس جزء معدود کشورهایی است که از این نعمت سرشار الهی برخوردار است. میگو دارای بیش از ۳۰۰ گونه در سراسر جهان بوده که تقریباً ۳۰ گونه از آنها از نظر تجاری مهم میباشند. این گونه‌ها غالباً به خانواده پنه ئیده (Penaiedae) تعلق دارند. از عمده‌ترین انواع میگوهای خلیج فارس که از نظر اقصادی و تراکم اهمیت ویژه‌ای دارند می‌توان به گونه‌های مشهور زیر اشاره کرد:
۱- میگوی سفید هندی ( Penaeus indicus )
۲- میگوی موزی ( Penaeus merguiensis )
۳- میگوی ببری سبز ( Penaeus semisuleatus )
۴- میگوی سفید یا سرتیز ( Metapenaeus offinis )
گفتنی است خانواده دیگری از میگوها با نام علمی پاله مونیده (Palamonidae) وجود دارد که ساکنین آب‌های شیرین میباشند. مهم‌ترین گونه پرورشی از این خانواده میگوی بزرگ آب شیرین با نام علمی «Macrobrachium rosenbergii» میباشد. برای شناخت بیشتر هر یک از گونه‌های نام برده شده در زیر به بررسی آنها می‌پردازیم.
۱- میگوی سفید هندی (Indian White Prawn): این میگو به رنگ زرد کم رنگ مایل به سفید و خال‌های آبی پراکنده ، پاهای قرمز رنگ میباشد میانگین طول ماده‌ها ۱۲ تا ۱۷ سانتی‌متر و وزن ۳۰ تا ۳۵ گرم و نرها ۱۱ تا ۱۳ سانتی‌متر و وزن ۲۵ تا ۳۰ گرم میباشد. بیشترین تراکم این گونه در ایران در محدوده شهرستان جاسک میباشد. در حال حاضر تنها گونه پرورشی دریایی است.
۲- میگوی موزی (Banana Prawn): رنگ بدن این گونه در میگونه‌های وحشی از کرم تا زرد مایل به صورتی و در میگوهای پرورشی از کرم تا خاکستری متغیر است. بدن آنها یک رنگ و فاقد باندهای رنگی میباشد. علت نام‌گذاری آن به میگوی موزی ، وجود خال‌های قرمز کوچک روی بدن مشابه پوست موز میباشد. طول این گونه هنگام بلوغ در مناطق مختلف از ۵/۱۲ سانتی‌متر متغیر است و پراکنش آن در ایران معمولاً همراه با میگوی سفید هندی است و در حوضه استان هرمزگان مهم‌ترین گونه صیادی محسوب می‌شود. گسترش کلی میگوی موزی در دریای عمان و خلیج فارس است و یکی از مهم‌ترین و گران‌ترین میگوهای خوراکی می باشند.
۳- میگوی ببری سبز (Giant tiger prawn): این گونه دارای بدنی دراز و کم و بیش خمیده است. رنگ بدن کرم زرد تا نارنجی با نوارهای عرضی قهوه‌ای ارغوانی روی ناحیه شکم است. طول آن در نرها حداکثر ۱۸ و در ماده‌ها ۲۳ سانتی‌متر است. وزن آنها به ۱۳۰ گرم می‌رسند. این میگو در میان ساحل‌نشینان جنوب کشورمان به نام میگوی صورتی که برگرفته از رنگ صورتی آن پس از انجماد است، شهرت دارد. یکی از صیدگاه‌های اصلی میگوی ببری سبز در استان هرمزگان، اطراف جزیره لارک میباشد. بیشترین صید استان بوشهر را این میگو تشکیل می‌دهد.
۴- میگوی سفید یا سرتیز: رنگ بدن میگوی سفید سبز تا سفید یا صورتی روشن و گاهی متمایل به قهوه‌ای است. همانند سایر گونه‌های پرورشی، ماده‌ها از نرها بزرگ‌ترند. حداکثر طول ماده‌ها ۱۹ و نرها ۱۵ سانتی‌متر است. در سراسر مناطق خلیج فارس و دریای عمان حضور دارند. ارزش اقتصادی میگوی سفید یا سرتیز در ایران از سایر گونه‌های ذکر شده کمتر است ولی یکی از گونه‌های مهم اقتصادی خوزستان به شمار می‌رود.
گونه جدیدی که محققین شیلات کشورمان به صنعت تکثیر و پرورش میگوی ایران معرفی کرده‌اند میگوی پا سفید یا وانامی نام دارد. این گونه بومی سواحل غرب آمریکای لاتین است. از مزایای آن می‌توان مقاومت به شوری، سرما و بیماری را نام برد و همچنین بالاترین رشد را در میان سایر گونه‌های پرورشی دارد. یادآور می‌شود گروه‌های دیگری از سخت‌پوستان با نام‌های شاه میگو یا لابستر و خرچنگ وجود دارند که در آب‌های جنوب ایران به وفور یافت شده و دارای ارزش تجاری و به ویژه صادراتی بالایی میباشد.
مکان‌یابی برای پرورش میگو
انتخاب مکان مناسب برای پرورش میگو بسیار حائز اهمیت است و از جنبه‌های مختلفی مد نظر قرار می‌گیرد. زیرا هر گونه اشتباه در انتخاب محل یا تغییرات بعدی سرمایه‌گذاری را با هزینه‌های بالایی روبه‌رو می‌کند. مکان‌یابی، طراحی و برنامه‌ریزی برای احداث کارگاه پرورش میگو باید طبق بررسی‌های کارشناسانه و همه‌جانبه صورت پذیرد.
۱- منابع تأمین آب مورد نیاز: بنا به نیاز کارگاه دو نوع منبع آبی مورد نظر قرار می‌گیرد:
الف- آب شور دریا: نزدیکی کارگاه به آب دریا از مزایای آن است. منبع اصلی تأمین آب استخرهای پرورشی میگوها آب دریاست که به روش‌های مختلف (کانال‌های آب‌رسانی، پمپاژ، جزر و مد دریا و غیره) به حوضچه‌ها انتقال می‌یابد. نکته مهم در استفاده از آب دریا محل استفاده از آب است. این مکان به دلیل کدورت و گل‌آلودگی آب و همچنین نوسانات شوری نباید در حاشیه مصب‌ها و خورها قرار داشته باشند. ضمن این که باید از منابع آلوده‌کننده‌ی آب نظیر کارخانه ها، فاضلاب‌های صنعتی و خانگی و بنادر و … دور باشد.
ب- آب شیرین: علاوه بر آب شور دریا، آب شیرین نیز برای کارگاه پرورش میگو ضروری است. این آب در مرحله اول برای تعدیل شوری آب استخرها (به دلیل تبخیر) مورد استفاده قرار می‌گیرد، همچنین برای مصارف بهداشتی و شست‌وشوی ابزار و وسایل مصرف می‌شود.
۲- شرایط آب و هوایی: شرایط آب و هوایی منطقه پرورش میگو بسیار حائز اهمیت است. محل مورد نظر باید دارای اقلیم گرمسیری و نیمه‌گرمسیری و تعداد روزهای آفتابی آن در طول دوره پرورش بالا باشد.
۳- بافت خاک: زمین مورد نظر میزان رس لازم (۳۰ تا ۵۰ درصد) را داشته باشد تا از قدرت نگهدارندگی کافی در برابر آب برخوردار باشد. ضمن این‌که در بافت خاک باید تناسب بین رُس و شن رعایت شده باشد.
ساختار استخرهای پرورش میگو
استخرهای میگو از جنس خاک‌اند و عملیات ساخت آنها با توجه به نوع گونه، شرایط اقلیمی و امکانات موجود صورت می‌گیرد. از آن‌جا که میگو کف‌زی است و از بستر استخر برای زیست استفاده می‌کند. این استخرها به گونه‌ای طراحی میشوند که حائز بیشتری وسعت بستر باشند. مساحت استخرهای پرورش میگو معمولاً یک هکتار در نظر گرفته می‌شود.
آبگیری و پرورش میگو
آبگیری استخرهای پرورش میگو دو مرحله دارد:
الف- آبگیری اولیه: در این مرحله استخرها را به ارتفاع ۴۰ سانتی‌متر آبگیری می‌کنند، سپس عملیات مبارزه با موجودات ناخواسته و کوددهی اولیه انجام می‌گیرد بعد از آبگیری مقدماتی مقدار ۸۰ تا ۱۰۰ کیلوگرم کود مرغی یا ۵۰ کیلوگرم کود شیمیایی به ازای هر هکتار به آب اضافه می‌شود که این مقدار کود به صورت یکنواخت در سطح استخر پاشیده می‌شود.
ب- مرحله ثانویه: معمولاً دو تا سه روز پس از آبگیری اولیه حالت لب‌لب (Lob Lob ) پدید می‌آید یعنی در تمام سطح استخر زی‌شناوران رشد و توسعه می‌یابند. پس از باروری استخر در مرحله دوم آبگیری انجام می‌گیرد. در این مرحله از آبگیری باید توجه کرد که موجودات مزاحم از طریق آب ورودی به داخل استخر نفوذ پیدا نکنند.
پرورش نوزادان میگو تا حدود ۱۵ روز بعد از دوره پست لاروی در داخل سالن هچر انجام می‌گیرد. اما پرورش میگو عمدتاً در استخرهای خاکی یک هکتاری انجام می‌گیرد. تراکم بچه میگوهای ریخته شده به استخر پرورشی ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار عدد در هکتار است. در شرایط آب و هوایی گرم می‌توان سالانه ۲ بار از هر استخر بهره‌برداری کرد. دوره رشد و نمو میگو در اسخر خاکی حدود ۴ ماه است و از هر هکتار استخر سالیانه می‌توان بین ۶ تا ۸ تن میگو برداشت نمود.
فراهم کردن مقدار مورد نیاز اکسیژن میگوها در استخر پرورشی یکی از عوامل افزایش تولید در واحد سطح میباشد که خود به چند طریق برآورده می‌شود (هواده پارویی، ایرجت و غیره )
ﻏای ﻣﻴﮕﻮ
به طور کلی غذاهای مورد نیاز میگوهای پرورشی از دو منبع اصلی طبیعی و مصنوعی تأمین می‌شود. برای تأمین غذای طبیعی فراهم آوردن شرایط مطلوب جهت رشد موجودات مورد تغذیه میگو ضروری است. به این منظور از کوددهی در سطح استخرها استفاده می‌شود. این کودها خود دو دسته کودهای آلی (کود مرغ ، گاو ، اسب و غیره) و وکودهای شیمیایی (شامل N نیتروژن، P فسفر، K پتاسیم) هستند. لازم به ذکر است انواع فیتوپلانکتون‌ها از مهم‌ترین غذاهای طبیعی برای میگوها به شمار می‌روند. اما غذاهای مصنوعی که به صورت پلت میباشد نوع دیگری از غذا مورد استفاده میگو میباشد که در کارخانه‌های تولید کننده غذاهای مصنوعی آن را تولید و در اختیار پرورش‌دهندگان قرار می‌دهند.
اطلاعات بیشتر : ﻏﺬای ﻣﻴﮕﻮ
تولید مثل و تکثیر میگو
از نظر جنسی میگوها دارای دو جنس نر و ماده بوده که از صفات جنسی متمایز برخوردارند. در زمان تخم‌ریزی میگوهای ماده، کیسه اسپرم را از میگوی نر دریافت کرده و در اندام خود ذخیره می‌کند و وقتی که آماده تخم‌ریزی شد، از کف دریا به سمت بالا شروع به شنای حلقوی کرده و با حرکات شدید پاهای شناگر، تخمک‌ها و کیسه اسپرم را رها کرده و به لقای خارجی کمک می‌کند. البته تخم‌ریزی در ۲ تا ۷ دقیقیه معمولاً بین ساعت ۸ شب تا ۶ صبح انجام می‌گیرد. هر میگو قادر است بین ۲۰۰۰۰۰ تا ۲۰۰۰۰۰۰ تخم را رها کند. معمولاً میگوها در طول سال همیشه تخم‌ریزی داشته، ولی بیشترین مقدار آن در اوایل بهار و اواخر تابستان انجام می‌گیرد. پس از تخم‌ریزی، تخم‌های بارور شده در آب شناور و حدود ۱۵ ساعت بعد نوزادها از پوسته‌های تخم خارج میشوند.
نوزاد اولیه که هیچ شباهتی به والدین خود ندارد به نام ناپیلوس نامیده می‌شود که پس از ۶ بار پوست‌اندازی به مرحله پرتوزوآ می‌رسد این نوزاد پس از ۳ بار پوست‌اندازی به نام مای‌سیس نامیده می‌شود که کمی به والدین خود شبیه هستند. مای‌سیس نیز پس از ۳ بار پوست‌اندازی به پست لارو تبدیل شده که پس از ۱۲۰ تا ۱۷۰ روز به مرحله بلوغ رسیده و روانه بازار می‌گردد.
ارزش غذایی میگو
میگو یکی از آبزیان خوش خوراک محسوب می‌شود که در تغذیه انسان به عنوان یک منبع پروتئینی دریایی اهمیت زیادی دارد و از لذیذترین غذاهای دریایی است. پروتئین موجود در میگو کیفیت بالایی داشته و حاوی تمام اسیدهای آمینه‌های لازم جهت رشد است. پروتئین میگو به راحتی هضم می‌شود و برای گروه‌هایی از مردم مانند افراد مُسن که در جویدن و هضم غذا مشکل دارند غذای حاوی میگو گزینه مناسبی برای تأمین پروتئین روازانه است. میزان کلسترول در میگو بسیار کم است و میزان اسید چرب اشباع که برای سلامتی مضر است صفر است که می‌تواند به کاهش کلسترول خون کمک کند. میگو مقدار قابل توجهی املاح ضروری به خصوص فسفر و آهن دارد که به‌ویژه برای کودکان در حال رشد و زنان باردار بسیار مفید است.
در کل دارای چربی کمی هستند. اسیدهای چرب امگا ۳ که از دسته اسیدهای چرب غیر اشباع بوده و برای سلامتی مفید هستند در میگو به وفور یافت میشوند این دسته از اسیدهای چرب می‌توانند در کاهش خطر بیماری‌های قلبی مؤثر واقع شوند. همچنین اجزاء ضروری برای غشای سلولی مغز و بافت چشم هستند. میگو منبع غنی از ویتامین‌های A، B، ۶B، ۱۲B، C، D و E و املاحی چون کلسیم، آهن، منیزیوم، فسفر، سدیم، پتاسیم، سلنیوم است. میزان پروتئین موجود در هر ۱۲۰ گرم میگو حدود ۷/۲۳ گرم است که رقم بسیار بالایی است. همچنین منبع مهم سلنیوم است.