تغذیه لارو چرا مهم است؟ این سوالی می‌باشد که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت. گسترش صنعت آبزی‌پروری در دنیا موجب معرفی تعداد زیادی از گونه‌های جدید به دنیای پرورش شده است. تمایل مصرف‌کنندگان به طرف گونه‌های دریایی موجب پرورش بسیاری از گونه‌های دریایی را فراهم نموده است. تهیه لارو و بچه ماهی سالم و مناسب یکی از ابزارهای لازم برای پایداری و گسترش این صنعت می‌باشد. در گذشته و حتی برای بعضی گونه‌ها در حال حاضر جمع آوری لارو از محیط طبیعی یکی از راه‌های عمده تهیه لارو ماهی بوده است. ولی باید به این نکته توجه داشت که جمع آوری لارو و بچه ماهی از محیط طبیعی نمی‌تواند راه حل مطمئن مدت برای تامین لارو برای صنعت رو به گسترش آبزیان بوده و باید به دنبال دست‌یابی به تکنولوژی تکثیر و پرورش لارو تمامی گونه‌های پرورشی برای داشتن یک پرورش پایدار بود.
مراحل زندگی لارو و بچه ماهی
برای پرورش موفقیت‌آمیز لارو و بچه ماهی شناخت دستگاه گوارش لارو و چگونگی روند تکامل آن یکی از مسائل اساسی می‌باشد. تغییرات در ساختار دستگاه گوارش در طول زندگی می‌تواند به تغییر نوع مواد غذایی مصرفی، توانایی هضم‌پذیری مواد مصرفی و تغییر در رفتارهای تغذیه‌ای نهایتاً تغییر در نیازمندی این موجود منجر شود.
مراحل زندگی یک ماهی براساس تقسیم بندی (Balon_1975)
مرحله جنینی: که از لقاح شروع شده و تا اولین تغذیه بیرونی ادامه می‌یابد.
مرحله لاروی: زمانی است که شنای فعال و تغذیه از غذای خارجی آغاز شده است.
مرحله جوانی: در مرحله ابتدایی جوانی باله‌ها کامل شده، فلس‌ها ظاهر شده و بیشتر ارگان‌ها شکل کامل خود را پیدا می‌کنند و در انتهای این مرحله شروع تکامل دستگاه تولید مثل می‌باشد.
مرحله بلوغ: در این مرحله دستگاه تولید رشد، نمو و تکامل می‌یابد.
مرحله پس از بلوغ: که مرحله پس از آخرین تخم‌ریزی می‌باشد. این مرحله در ماهی آزاد که تنها یکبار تخم‌ریزی می‌کند واضح‌تر می‌باشد.
جنین ماهی بعد از لقاح از ذخیره غذایی موجود در تخمک برای رشد و نمو استفاده می‌کند. پس از اتمام ذخیره غذایی تخمک باید تغذیه بیرونی آغاز شود که مرحله بسیار حساسی در زندگی لارو می‌باشد. اگر لارو بتواند به راحتی مرحله گذر از ذخیره غذایی تخمک به سمت استفاده از غذاهای بیرونی به راحتی و با سرعت بیشتری طی کند پرورش لارو موفقیت‌آمیزتر خواهد بود.
مرفولوژی دستگاه گوارش
ساختار دستگاه گوارش در زمان رشد و نمو لارو به سرعت عوض می‌شود. یکی از واضح‌ترین این تغییرات افزایش تدریجی اندازه دهان و کامل شدن ارگان‌های گوارشی است. افزایش سایز دهان یکی از مهم‌ترین تغییراتی است که در مرحله لاروی رخ می‌دهد و ماهیان را قادر می‌سازد از غذاهای زنده با سایزهای درشت‌تری استفاده کند. اندازه غذای زنده در این مرحله باید متناسب با سایز دهان باشد. لارو قدر نخواهد بود از غذاهای زنده بالاتر از شکاف دهان استفاده کند و در نتیجه امکان تلفات گسترده لارو به علت بی‌غذایی وجود دارد. البته غذاهای زنده خیلی ریز هم باعث مصرف انرژی زیادی برای شکار می‌شود و می‌توانند به کاهش رشد لارو منجر شود. بنابراین یکی از مهم‌ترین نکات در پرورش لارو تعادل اندازه غذای زنده با سایز دهان لارو می‌باشد. با توجه به مطالب زیر می‌توان با افزایش سایز دهانی غذاهای زنده با اندازه بزرگتر برای ماهیان تهیه نمود.
ساختار دستگاه گوارش در لارو ماهیان با شروع شنای فعال بسیار ساده می‌باشد. در اغلب موارد دندان وجود ندارد و طول دستگاه گوارش حدود نصف طول بدن می‌باشد. سلول‌های اپی تلیال واقع در سطح قسمت‌های مختلف دستگاه گوارش تفاوت ساختاری با هم نشان نمی‌دهند. سلول‌های ترشح‌کننده آنزیم تنها در نقاط محدودی از دستگاه گوارش دیده می‌شوند.
ولی بعد از شروع تغذیه بیرونی تغییرات زیادی رخ می‌دهد. لایه موکوسی گسترش یافته و تفاوت ساختاری قسمت‌های مختلف دستگاه گوارش شروع می‌شود. جذب مواد غذایی در ماهی‌ها با استفاده از پینو سیتوز مولکول‌های بزرگ مانند پروتئین و چربی که سطح پوششی سلول‌های اپی تلیال این مولکول‌های بزرگ را در بر می‌گیرد. با ادامه تکامل لارو دندان‌ها بر روی فک‌ها ظاهر می‌شوند و معده و زوائد پیلوریک در گونه‌های واجد این ارگان‌ها می‌باشند تکامل می‌یابند. طول دستگاه گوارش افزایش یافته و به اندازه طول بدن می‌رسد و شروع به شکل مارپیچی گرفتن می‌کند. با گسترش لایه‌های موکوس سطحی، میزان بالاتری از آنزیم تولید شده که باعث کارآیی بالاتر هضم و جذب می‌شود.
وضعیت تکامل دستگاه گوارش در همه ماهیان یکسان نیست، آزاد ماهیان در ابتدای شوع تغذیه معده فعالی دارند که قادر به استفاده از مواد غذایی بیرونی می‌باشد ولی کپور ماهیان معمولاً معده ندارند و هضم و جذب غذا کلاً در روده انجام می‌شود. ماهیان دیگر مانند گربه ماهی و کروگنوس در شروع مرحله لاروی معده فعالی ندارند ولی با آغاز تغذیه فعال معده ظاهر شده و شروع به تکامل می‌کند.
موارد اختصاصی قابل توجه در پرورش لارو
در پرورش لارو به علت حجم غذای نسبتاً کمی که مصرف می‌کند معمولاً هزینه غذا یک عامل محدود کننده نمی‌باشد و پرورش‌دهندگان تمایل زیادی به استفاده از غذاهای با کیفیت بالا برای رسیدن به حد اکثر رشد را دارند. بر اساس برآوردهای انجام گرفته هزینه غذا در مرحله لاروی با توجه به قیمت بالای غذای مصرفی در کل پایین بوده و حدود ۱۲ درصد هزینه غذای تولید در دوره را به خود اختصاص می‌دهد. علاوه بر این به دلیل اینکه لاروها به تعداد به فروش می‌رسد درصد بازماندگی در لارو خیلی با اهمیت می‌باشد و حتی از کاهی از رشد اهمیت بیشتری دارد.
مشکلات موجود روبروی پرورش لارو
پرورش لارو به دلیل خصوصیات و نیازمندی‌های اختصاصی دوران لاروی از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. یکی از مشکلات پرورش بخصوص در گونه‌های جدید عدم شناخت دقیق از نیازمندی‌های غذایی لارو می‌باشد. عدم وجود اطلاعات ساخت غذا مناسب با نیازمندی‌های دوران لاروی را مشکل می‌سازد. علاوه بر این طراحی آزمایشات برا تعیین نیازمندهای غذایی لارو به علت حساسیت لاوها مشکل می‌باشد.
علاوه بر این برای اغلب گونه‌های جدید اطلاعات زیادی در رابطه با شرایط محیطی ایده آل مانند شرایط فیزیکی و شیمیایی آب پرورش وجود ندارد و همچنین رفتارهای تغذیه‌ای این گونه‌ها شناخته شده نیست. لاروها به دلیل سرعت رشد بالا دارای تغییرات شدید وزنی می‌باشند بطوریکه از مرحله هچ تا مرحله انگشت قد وزن حدود آنها هزار برابر می‌شود. این تغییرات شدید وزنی که با تغییرات ساختار دستگاه گوارش در جهت تکامل آن همراه می‌باشد موجب می‌شود توان استفاده لارو از مواد غذایی تغییر کند و در نتیجه نیاز آن عوض شود به عنوان مثال لاروها در ابتدای هچ ممکن است به راحتی قادر به تجزیه کربوهیدرات‌ها به علت عدم وجود آمیلاز نباشند ولی به تدریج با کامل شدن ساختار دستگاه گوارش این توانایی ایجاد می‌شود. مشکل دیگری که اغلب در صنعت پرورش لارو وجود دارد کوچک بودن سایز دهانی لارو می‌باشد که محدودیت زیادی در استفاده از غذای زنده یا ساخت غذای پلت متناسب سایز دهانی ایجاد می‌کند. لارو ماهیان دریایی به دلیل ذخیره تخمک پایین‌تر معمولاً واجد سایز دهانی کوچکی می‌باشند. لذا یافتن غذای زنده متناسب یکی از مشکلات فراروی گسترش پرورش این گونه‌ها می‌باشد.
اندازه تخمک در ماهی‌ها
اندازه تخمک در ماهی‌ها بسیار متفاوت است. قطر تخمک ماهي‌ها از کسری از ۱ میلی متر در گونه‌های دریایی تا حدود ۱۰ میلی متر در فیل ماهی متفاوت است. بطور کلی ماهی‌های آب شیرین دارای اندازه تخمک درشت‌تر ولی با تعداد کمتر و در مقابل ماهیان دریایی دارای تخمک بسیار زیاد ولی با اندازه ریز می‌باشند. معمولاً ماهی‌یهایی که تعداد بیشتری تخمک تولید می‌کنند جنبه‌های حفاظتی زیادی را برای مراقبت از تخم و لارو در نظر نمی‌گیرند.
خصوصیات غذایی در تغذیه لارو
با توجه به سایز دهانی لارو مورد پرورش باید نوع غذای زنده انتخاب گردد، به عنوان مثال ناپلیوس آرتمیا به علت اندازه نسبتاً بزرگ آن قابلیت استفاده در صنعت پرورش لارو ماهیان دریایی را در مراحل ابتدایی ندارد و در این مرحله باید از غذاهای با سایز کوچکتر مانند روتیفر استفاده نمود. اندازه غذا حتی در بین گروه‌های نزدیک ماهی‌ها می‌تواند تفاوت چشمگیری داشته باشد. بعنوان مثال اندازه متناسب غذا برای پروش لارو کپور نقره‌ای ۵۰-۹۰ میکرون، برای کپور علفخوار ۹۰-۱۵۰ میکرون و برای کپور سرگنده ۱۵۰-۲۷۰ میکرون می‌باشد. علاوه بر سایز جذابیت غذا هم در استفاده لارو از این غذا مؤثر است. رنگ، طعم، شکل، نوع حرکت و ترکیبات غذا در جذابیت غذا و مصرف آنها مؤثر است.
برای صید طعمه لارو ماهی باید بتواند طعمه را ببیند و براحتی آن را شکار کند. محاسبات نشان می‌دهد طعمه باید در تراکم مناسب در فاصله ۰.۵-۲ سانتی از لارو ماهی باشد در غیر این صورت لارو نمی‌تواند وجود طعمه را حس کند و انرژی زیادی را برای به دام انداختن طعمه مصرف کند.
تغذیه لارو ماهی در محیط طبیعی بر اساس اندازه غذا و انتخاب ماهی می‌باشد و لارو ماهی بر اساس علاقه خود گروه‌هایی از مواد غذایی را انتخاب و همچنین گروه‌هایی را مورد مصرف قرار نمی‌دهد. الگوگیری از طبیعت و تهیه غذای زنده بر اساس نوع غذایی که ماهی در محیط طبیعی از آن استفاده می‌کند می‌تواند قسمتی از مشکلات پروش لارو را حل کند.
انواع غذای مصرفی در صنعت پرورش لارو
بسته به گونه مورد پرورش غذاهای مختلفی در صنعت تکثیر و پرورش لارو مورد استفاده قرار می‌گیرد. حتی دسترسی به برخی از اقلام غذای میزان و اهمیت مصرف آنها را در صنعت پرورش لارو تعیین می‌کند. جلبک‌ها به عنوان یکی از غذاهای زنده پر اهمیتند. این موجودات مستقیماً مورد مصرف لارو ماهی‌ها قرار نمی‌گیرند ولی برای تولید انبوه غذاهای زنده برای مصرف لارو مانند روتیفر، و همچنین پرورش لارو میگو و دو کفه‌ای ضروری می‌باشند. از جلبک‌های مهم مورد استفاده در صنعت آبزی‌پروری دنالیلا و تتراسلمیس می‌باشد.
کوچکترین زئوپلانکتو مورد استفاده در صنعت پرورش لارو روتیفر می‌باشد که اندازه آن حدود ۱۰۰ میکرون و یا کوچکتر می‌باشد. اندازه نسبتاً کوچک آن را کاندیدای مناسبی برای صنعت پرورش لارو ماهیان دریایی می‌سازد. واریته‌های متعددی از روتیفر در سایزهای مختلف در صنعت پرورش لارو مورد استفاده قرار می‌گیرد. بعد از روتیفر ناپلیوس آرتمیا مهم‌ترین غذای زنده می‌باشد که به گستردگی در صنعت پرورش لارو کارآیی دارد. ناپلیوس آرتمیا به علت سایز نسبتاً درشت آن بالای ۴۰۰ میکرون قابلیت استفاده برای ماهیان دریایی در روزهای آغازین لاروی را ندارد ولی بعد از گذشت چند روز و بزگ شدن لارو توانایی استفاده از این زئو پلانکتون با ارزش را پیدا می‌کند. در کنار این دو زئوپلانکتون مهم، زئو پلانکتون‌های دیگری مانند سیکلوپس و دافنی هم در پرورش لارو بخصوص پرورش لارو ماهیان آب شیرین استفاده فراوانی دارد. اندازه غذا نباید بزرگتر از ۲-۳٪ بدن لارو باشد تا لارو به راحتی بتواند زئوپلانکتون را شکار کرده و مورد مصرف قرار دهد.
نکته قابل توجه این است که هیچ زوپلانکتونی به تنهایی نمی‌تواند تمامی مواد مغذی مورد نیاز لارو بخصوص اسیدهای چرب ضروری و ویتامین‌ها را تأمین کند. برای جبران کمبود مواد مغذی مورد نیاز از تکنیکی به نام غنی‌سازی استفاده می‌شود که در آن زئوپلانکتون در مدت معینی در حمام ماده مغذی نگه داشته می‌شود تا ماده مغذی به داخل بدن زئوپلانکتون منتقل شده و پس از آن با تغذیه لارو از آن زئو پلانکتون کمبود ماده مغذی جبران شود.
نیاز غذایی لارو
اطلاعات زیادی در مورد نیاز غذایی لاروها گونه‌های متعدد وجود ندارد. ولی به طور کلی غذای تهیه شده برای لاروها حاوی میزان پروتئین و ویتامین بالاتر در مقایسه با ماهیان بالغ می‌باشد. ماده مغذی مهم دیگری که اخیراً در صنعت پرورش لارو مورد توجه قرار گرفته وجود اسیدهای چرب بلند زنجیره غیر اشباع می‌باشد. کمبود این نوع اسید چرب می‌تواند منجر به مشکلات متعدی از جمله کاهش رشد، افزایش تلفات بیانجامد.
در بین گروه‌های اسیدهای چرب موجود در تغذیه لارو ، دو گروه اهمیت بیشتری دارند: DHA و EPA که وجود نسبت متناسب این دو اسید چرب برای رشد و توسعه لارو ضروری است. میزان EPA در آرتمیا و روتیفر مناسب است ولی کمبود اسید چرب DHA در آنها مشهود است که با غنی‌سازی و یا کپسول‌گذاری این مشکلات تا حدی قابل حل شدن می‌باشد. با استفاده از تکنیک غنی‌سازی میزان بازماندگی لارو ماهیان دریایی از ۵٪ به حدود ۹۵٪ رسیده است. غنی‌سازی همچنین موجب رشد و نمو و تکامل سریع ارگان ها در لارو شده که لارو را قادر می‌سازد سریع‌تر از ارگان‌های غذایی آب استفاده کند.
کارکرد اسید چرب DHA در لارو ماهیان
این اسید چرب به میزان بالایی در تخم و لارو ماهیان دریایی وجود دارد که وجود این گونه اسید چرب را به تکامل سیتم عصبی و دستگاه بینایی ماهی نسبت داده‌اند. وجود مقدار کافی این اسید چرب لارو را قادر می‌سازد دستگاه بینایی را تکامل داده، طعمه را شناسایی و صید کند. وجود این نوع اسید چرب در شکل‌گیری رنگدانه‌ها هم مؤثر است که کمک به استتار ماهی می‌کند و این ماهی بوسیله دیگر ماهیان شکارچی دیده نمی‌شود. یافته‌های جدید نشان می‌دهد وجود این اسید چرب در مقاومت به استرس و تحمل شرایط استرسی هم مؤثر است.
غذای خشک در پرورش لارو
در حال حاضر پرورش بعضی لاروها مانند قزل آلا و کپور و گربه ماهی منحصراً با غذای خشک قابل انجام است. این بدین معنی است که ما اطلاعات لازم در رابطه با نیازمندی غذای این گونه‌ها را در اختیار داریم و بر این اساس غذای متناسب کنسانتره برای آنها تهیه نمودیم که می‌تواند رشد و نمو آنها را تضمین کند.