مواد معدنی و ویتامین ها در جیره آبزیان ، آن چیزی است که قصد داریم در این مقاله به آن بپردازیم پس با ما همراه باشید. مواد مغذی مانند پروتئین ، چربی و هیدرات های کربن بعنوان منبع انرژی و برای تأمین نیازهای ماهی در مرحله متابولیسم پایه و رشد مصرف می‌شوند. علاوه بر این مواد، ماهی نیازمند مواد دیگری می‌باشد که نقشی در تأمین انرژی و مواد ندارند ولی حضور آنها برای رشد و سلامتی ماهی ضروری است. کلیه موادی که در غذای ماهی وجود دارد به صورت زیر طبقه‌بندی می‌شوند:
1- مواد ساختمانی == پروتئین – چربی – آب – مواد معدنی
2- مواد تأمین کننده انرژی == پروتئین – چربی – هیدرات کربن
3- مواد کمکی == ویتامین – مواد معدنی – اسیدهای آمینه
4- مواد ضد مغذی == عوامل بیماری زا – سموم – مواد آلوده کننده
مهمترین اسیدهای آمینه : لایزین و متیونین که این‌ها علاوه بر نقش در جبران کمبودهای اسیدهای آمینه ضروری می‌توانند به عنوان محرک عمل کرده و باعث ایجاد اشتها یا میل به مصرف غذا شود که از این دو متیونین بیشترین نقش را دارد.
آنتی اکسیدان‌ها
آنتی اکسیدان‌ها معمولاً برای جلوگیری و یا به تأخیر انداختن فساد و اصطلاحاً ترشیدگی غذا به ترکیبات ویتامینی و یا چربی‌های مورد استفاده در خوراک‌ها اضافه می‌شوند. فرآیند فساد، اغلب از طریق ایجاد ترکیبات سمی و شیمیایی غذاها باعث می‌شود غذا مطلوب و خوشایند نباشد و مورد استفاده آبزی قرار نگرفته و یا در صورت استفاده ایجاد ناراحتی‌های گوارشی در آبزی می‌کند. از آنتی اکسیدان های طبیعی مهم ویتامین E می‌باشد. ویتامین E یا سنتز شده‌اند که به طور معمول به صورت صنعتی تولید شده و در دسترس می‌باشند و یا در مواد خوراکی حاوی چربی وجود دارد.
مواد نگهدارنده
علاوه بر ترکیبات گفته شده، برای جلوگیری از خراب شدن خوراک‌ها، به خصوص قارچ زدگی‌های آنها ترکیبات دیگری هم اضافه می‌شوند که تحت عنوان نگهدارنده‌ها اضافه می‌شوند. برخی از آنها عبارتند از: نمک‌های سدیم یا پتاسیم، اسید پروپیونیک، اسید بنزوئیک و سوربیک اسید.
هورمون‌ها
هورمون‌های سنتز شده استروئیدی مدت‌ها در غذای دام‌های پرورشی مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما در دهه‌های اخیر نگرانی استفاده از آنها در غذای انسانی و باقیماندگی هورمون‌ها در محصولات تولیدی باعث وضع قوانینی برای ممنوعیت استفاده از آنها شد. استفاده از هورمون‌ها در آبزیان بیشتر برای جمعیت‌های تک جنس و تمام نر در پرورش آبزیان استفاده می‌شود. برای رسیدن به این هدف معمولاً هورمون‌های استروئیدی به غذای مرحله لاروی ماهی‌ها اضافه می‌شود.
آنتی بیوتیک و رنگدانه
آنتی بیوتیک و رنگدانه معمولاً به منظور درمان بیماری‌ها به غذا اضافه می‌شود. استفاده معمول از آنها با فرض اطمینان از پیشگیری برخی بیماری‌ها در برخی فعالیت‌های آبزی‌پروری به خصوص پرورش میگو در جنوب شرق آسیا سال‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفت، لیکن امروزه استفاده معمول از آنها به دلیل ایجاد مقاومت و پایداری در نژادهای مختلف باکتری‌های بیماری‌زا توصیه نمی‌شود. Canthaxanthin و Asthaxanthin مهمترین گروه از رنگدانه‌ها هستند که در جیره ها استفاده می‌شوند و باعث افزایش رنگ در بافت لاشه و تخم بیشتر ماهی‌ها می‌شود. البته بیشتر در آزاد ماهیان باعث صورتی شدن بافت گوشت می‌شود و همچنین باعث بالا رفتن مقاومت در برابر نور و افزایش کارایی هچ شدن تخمک‌ها می‌شود. گونه‌های با ارزش مثل آزاد ماهیان و ماهی Red Sea Bream قادر نیستند گزانتینول‌ها را به کاراتنوئیدها تبدیل کنند پس باید در جیره‌هایشان مستقیماً کاراتنوئیدها را وارد کرد. مکمل‌های کاروتنوئیدی معمولاً با اضافه کردن مواد طبیعی دارای رنگدانه‌های خاص مثل فلفل قرمز، محصولات حاصل از کریل‌ها و همچنین محصولات فرعی میگو و خرچنگ مناسب بوده و میتواند تأثیر گستره‌ی این ماده در جیره باشد.
همبند
همبند برای ایجاد استحکام و پایداری در دامنه‌های غذایی به منظور بهبود بخشیدن به قابلیت پلت شدن در جیره‌های غذایی اضافه می‌شوند. علاوه بر این نقش فرم‌دهی به دانه‌های غذایی و همچنین افزایش دما و مقاومت دانه‌های غذا را در زمان انبارداری و پایداری دانه‌های غذا و حفظ کیفیت آنها را در محیط آب بر عهده دارند. انواع همبندهای غذاهای ترکیبی عبارتند از: کربوکسی متیل سلولز، همی سلولز، آگار، کلاژن که بسیاری از این‌ها مواد حاوی کربوهیدرات هستند. حرارتی که در هنگام تهیه و پلت کردن غذا ایجاد می‌شود باعث ژلاتینه شدن کربوهیدرات‌ها شده و نقش خوبی را به عنوان همبند در جیره‌های غذایی که دارای مقدار قابل توجهی کربوهیدرات هستند ایفا می‌کنند.
فیبر
جلب کننده‌های شیمیایی، ترکیبات طبیعی یا سنتز شده‌ای‌اند که باعث تحریک واکنش‌های تغذیه‌ای در آبزیان شده و منجر به میل غذا خوردن می‌شوند مانند اسیدهای آمینه آزاد، چربی‌هایی با وزن مولکولی کم و نوکلئوتیدها و غیره به نظر می‌رسد که بهترین جلب‌کننده‌ها، جلب‌کنندگان بو و مزه هستند که از عضلات نرم‌تنان و سخت‌پوستان قابل استخراج هستند.
روش تعیین مواد مغذی مورد نیاز
در بین آبزیان پرورشی تاکنون احتیاجات غذایی گونه‌های عمده پرورشی مانند کپور معمولی، آزاد ماهیان و گربه ماهی بهتر از سایر گونه‌ها شناخته شده است و اطلاعات در دسترس در خصوص سایر گونه‌ها در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است و در حال تکمیل شدن می‌باشد. توجه به احتياجات غذایی و تأمین آنها به شکل مطلوب در تنظیم جیره‌های کاربردی و عملی نقش مهمی دارد. اغلب نیازهای غذایی عمده تحت عنوان Macro-Nutrients که شامل پروتئین‌ها و چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها است که در بین گونه‌های نزدیک به هم در یک محدوده نسبتاً کوچک قرار می‌گیرد. اما احتیاج به اغلب ریز مغذی‌ها یا میکرو نوتریت‌ها مانند اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب ، ویتامین‌ها، مواد معدنی و غیره در بین گونه‌های مختلف قدری متفاوت است.
تأمین کردن نیاز غذایی عمده برای ماهی‌ها خیلی راحت‌تر امکان‌پذیر است نسبت به اسیدهای آمینه که در جیره‌ها محدودیت دارند مانند لایزین، چون تأمین کردن از راه‌های متفاوت انجام می‌شود و بستگی دارد چه ترکیبی را برای جیره انتخاب کنیم. بنابراین راه‌های متعددی برای تعیین نیازمندی غذایی و ساخت غذا بر اساس آن وجود دارد که به تعدادی از آنها اشاره می‌شود.
1- آنالیز شیمیایی بدن و تعیین دقیق میزان ترکیبات تشکیل دهنده بدن ماهی و انرژی آنها میتواند برآوردی از میزان بعضی از مواد مغذی مورد نیاز در غذای ماهی باشد.
2- تقسیم‌بندی ماهی به 3 گروه گوشتخوار، گیاهخوار و همه‌چیزخوار میتواند یک ایده درباره حد مواد مغذی مورد نیاز بدهد.
3- آزمایش با دوزهای متعدد ماده مورد نظر و پاسخ ها، در این روش غذاهایی با دوزهای متعدد ماده مغذی مورد نظر تهیه و به ماهی در مدت معینی داده می‌شود. این آزمایش میتواند با تغذیه گروه کوچکی از ماهیان با غذای حاوی سطوح مختلف از مواد مغذی که می‌خواهد آزمایش شود انجام شود. باید برای هر سطح آزمایشی تکرار در نظر گرفته شود. این نوع آزمایش معمولاً بین ۱۲-۱۰ هفته طول می‌کشد.
# دو نوع پاسخ در حیوان وجود دارد
1- رسیدن به نقطه حداکثر و سقوط ، با افزایش ماده مغذی رشد افزایش یافته و به حداکثر می‌رسد. پس از آن با افزایش بیشتر ماده مغذی با کاهش رشد مواجه هستیم این شرایط در مورد دوزهای متعدد پروتئین معمولاً رخ می‌دهد.
2- رسیدن به نقطه حداکثر و ثبات ، در این شرایط با افزایش ماده مغذی مورد نظر رشد حیوان ادامه داشته و به نقطه حداکثر رسیده و پس از با افزایش بیشتر ماده مغذی رشد همچنان ثابت می‌ماند. این نوع پاسخ عمدتاً در مورد اسیدهای آمینه رخ می‌دهد.
جیره از نظر عملکرد
غذاهایی که برای آبزیان ساخته از جنبه‌های کاربری و عملکردی قابل تقسیم می‌باشد که بر اساس نیاز پرورش‌دهنده و شرایط پرورش تعیین می‌گردد.
1- جیره‌هایی که برای تأمین تمامی احتیاجات آبزیان اعم از ماکرومولکول‌ها (پروتئین، چربی، و غیره) و میکرونوتریت‌ها (ویتامین و مواد معدنی) و انرژی تنظیم می‌شوند که این‌ها را جیره‌های کامل گویند. عموماً این جیره‌ها در سیستم پرورش متراکم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
2- جیره‌های کمکی که به منظور کمک به افزایش تولید در کنار منابع غذایی طبیعی محیط‌های پرورش تهیه شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این جیره‌ها نیازی به تأمین تمامی احتیاجات غذایی نیست و ترکیب آنها میتواند بستگی به منابع غذای زنده تولیدی در استخر متفاوت باشد. این جیره‌ها معمولاً در سیستم‌های نیمه متراکم و گاهی گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد. از نظر تولید هم به صورت محلی و در کارگاه منطقه مورد نظرتهیه می‌گردد.
3- جیره‌های خالص یا نیمه خالص ، که این جیره‌ها برای انجام آزمایشات تغذیه‌ای برای تعیین و مشخص کردن احتیاجات غذایی، موجودات و یا جانوران به کار برده می‌شوند. در این جیره‌ها از مواد اولیه خالص برای ساخت غذا استفاده می‌شود و با کمک این جیره‌ها می‌توان کمیت نیاز مواد غذایی را تعیین کرد.
اشکال و فرم های مختلف جیره‌ها
تغذیه آبزیان به ۳ شکل مختلف میتواند وجود داشته باشد:
1- غذای زنده : معمولاً برای پرورش مرحله لاروی با مراحل اولیه چرخه‌ی زندگی آبزیان مورد استفاده قرار می‌گیرد. از سوی دیگر هدف از تولید این غذاها به صورت انبوه در مزارع پرورش آبزیان، فراهم کردن شرایط محیطی برای شکوفایی ارگانیسم‌های غذایی در استخرها می‌باشد که نهایتاً مورد مصرف ماهی قرار می‌گیرد. در کارگاه‌های تکثیر لارو زئوپلانکتون‌ها و فیتوپلانکتون‌ها به مقیاس وسیع تولید و برای پرورش لارو مورد استفاده قرار می‌گیرد و یا غذای زنده به استخرهای پرورش لارو اضافه می‌شود.
2- مواد علفی : علوفه معمولاً به صورت تازه به استخرهای پرورش آبزیان اضافه شده و مورد استفاده‌ی آبزیان قرار می‌گیرد. در بعضی مواقع نیز گیاهان آبزی در استخر رشد کرده و مستقیماً مورد استفاده قرار می‌گیرد. گیاهان علفی گاهی به صورت خشک هم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
3- غذاهای آماده شده : این غذاها شامل محدوده وسیعی از خوراکی‌هایی‌اند که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند. این مجموعه از خوراکی‌های ساده که از مخلوط چند ماده غذایی ساخته شده‌اند تا خوراک‌های کپسوله و پوشش‌دار و انواع غذاهای پلت را شامل می‌شود. در ترکیب این غذاها از اقلام غذایی اولیه مختلف استفاده می‌شود. بسته به نوع گونه پرورش و نوع سیستم پرورشی غذاهای مختلفی از پلت‌های با کیفیت‌های متفاوت تا مخلوط ساده‌ای از چند ماده اولیه غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ویتامین های مورد نیاز ماهیان
ویتامین‌ها ، مولکول‌های آلی با ترکیبات پیچیده هستند که تسهیل کننده واکنش‌های شیمیایی در بدن موجودات می‌باشند. آنها معمولاً به میزان بسیار کمی مورد نیاز می‌باشند ولی برای رشد، تولید مثل ، سلامتی و سوخت و ساز به شدت مورد نیاز می‌باشند. عدم وجود آنها میتواند واکنش‌ها و اعمال حیاتی بدن را تحت تأثیر قرار دهد. کمبود آنها میتواند باعث بیماری، کاهش رشد و افزایش آسیب‌پذیری در برابر عوامل بیماری‌زا شود.
ویتامین‌ها وارد ساختمان بافت نشده و عمل انرژی‌زایی را انجام نمی‌دهند. اغلب ویتامین‌ها در بدن ماهی ساخته نمی‌شوند و باید از طریق غذا به ماهی‌ها رسانده شود. در استخر خاکی و محیط‌هایی که ماهی دسترسی بیشتری به غذای زنده دارد مقداری از نیاز ویتامینی از این راه تأمین می‌گردد. بنابراین نیاز این گروه از ماهی‌ها به ویتامین نسبت ماهیان پرورشی در سیستم فوق متراکم کمتر است.
نیاز ویتامینی ماهیان
بطور کلی میزان ویتامین مورد نیاز اغلب گونه‌ها تا حال شناسایی نشده و تنها اطلاعات موجود شامل ماهیان تجاری مانند خانواده آزاد ماهیان، کپور یا گربه ماهی می‌باشد که به سایر ماهی‌ها تعمیم داده می‌شود. به هر حال نیاز گونه‌های مختلف به ویتامین‌ها کاملاً متفاوت می‌باشد که بستگی به عادت غذایی و میزان توانایی ساختن ویتامین در بدن بستگی دارد. بنابراین بسیار مشکل می‌باشد ، میزان ویتامینی توصیه شود که برای تمام ماهیان در کلیه شرایط قابل قبول باشد.
اضافه نمودن ویتامین به مواد مغذی هم باید با دقت باشد به این دلیل که ویتامین به راحتی در جریان پروسه‌های تولید غذا و یا نگهداری تخریب می‌شود. برای ویتامین‌های محلول در آب ما معمولاً مقدار بیشتری به مواد غذایی اضافه می‌کنیم که مقدار اضافه آن قابل دفع می‌باشد. در مورد افزودن میزان بیشتر از حد ویتامین محلول در چربی باید با احتیاط عمل نمود. میزان بیش از حد این گروه از ویتامین‌ها در بدن جمع شده و بسیاری مسمومیت ویتامینی را به وجود می‌آورد. به هر حال میزان بیش از حد ویتامین، حتی ویتامین محلول در آب، میتواند مشکل‌ساز باشد.
طبقه‌بندی ویتامین ها
ویتامین‌ها را به دو گروه عمده ویتامین‌های محلول در آب و محلول در چربی تقسیم می‌کنند. ویتامین‌های محلول در آب شامل اسید اسکوربیک و ویتامین‌های گروه B ، تیامین B1، ریبوفلاوین B2، نیاسین B3، پیروکسیدین B6، اسید پانتونئیک B9، بیوتین، اسید فولیک، سیانوکوبالامين B12 و همچنین کولین و اینوزیتول می‌باشند.
ویتامین‌های محلول در چربی شامل ویتامین A ,D , E, K است. نکته‌ای که در مصرف ویتامین‌های محلول در آب باید مورد توجه قرار گیرد این است که ویتامین‌های محلول در آب در مایعات بدن مانند ادرار حل شده و از این راه دفع می‌شوند. بنابراین قدرت ذخیره‌سازی آنها محدود است و در غذای روزانه باید هر روز به غذا اضافه شود.
بعضی ویتامین‌ها می‌توانند در زمان فرآوری و انبارداری غذا با عواملی چون حرارت، اکسیداسیون، نور و قارچ تخریب شوند، این عوامل را می‌توان با استفاده از یخچال، شیشه‌های تیره و ترکیبات آنتی باکتریال کنترل کرد. این عوامل را می‌توان به عنوان عوامل مثبت نیز استفاده کرد، یعنی ترکیبات ضد غذایی را با حرارت، باکتری ، اشعه و غیره از بین برد. معمولاً مقداری ویتامین اضافه در جیره غذایی قرار می‌دهند تا اگر در اثر عواملی مثل باز شدن جیره در آب کمی ویتامین به هدر رفت حداقل مقدار لازم نیز جذب شود.
مواد معدنی مورد نیاز ماهیان
مواد معدنی برای انجام پروسس‌های متابولیسمی لازم می‌باشد و همچنین بعضی از آنها نقش ساختمانی در اسکلت و فلس‌ها بازی می‌کنند مانند کلسیم و فسفر. دسترسی کافی به مواد معدنی مورد نیاز باعث استحکام استخوان‌ها و فلس در ماهی و کنترل غلظت اسمزی مایعات داخل بدن می‌شود. بعضی از این مواد معدنی جزیی از آنزیم‌ها و رنگدانه‌های خونی و سایر مواد آلی می‌باشند که در رشد و سلامت ماهی نقش مهمی بازی می‌کنند. همه مواد معدنی که در سوخت و ساز مصرف می‌شود برای ماهی ضروری نمی‌باشد. ماهی‌ها بخصوص ماهیان دریایی می‌توانند مواد معدنی را از محیط اطراف جذب کنند.
# مواد معدنی مورد نیاز میتواند در دو گروه دسته‌بندی شود.
1- مواد معدنی که به میزان زیاد نیاز می باشد.
K , S , CL , Na , Mg , P , Ca
2- مواد معدنی که به میزان کمی نیاز می‌باشد.
Cr , I , F , Si , Zn , Cu , Mn
منابع مواد معدنی
به هر حال بیشتر مواد معدنی مورد نیاز به وسیله ماهی در محیط زیست آنها قابل دریافت است و یا در غذای آنها وجود دارد. در حالت کلی اطلاعات کمی در مورد نیاز ماهی به مواد معدنی وجود دارد و آزمایشات کمی در مورد اندازه‌گیری میزان نیاز هر گونه به مواد معدنی مختلف انجام شده است. انجام آزمایش در این زمینه مشکل می‌باشد به علت اینکه خارج کردن کلیه مواد معدنی از مواد غذایی مشکل است و بعضی مواقع در بافت بدن ماهی ذخایر مواد معدنی وجود دارد که ممکن است بر نتایج اثر بگذارد. معمولاً در صنعت آبزیان استفاده از مواد معدنی با کمک مدل حیوانات تکامل یافته انجام می‌شود.
نیاز به مواد معدنی
مواد معدنی برای رشد متعادل و فعالیت‌های زیستی ماهی ضروری می‌باشد. تعیین دقیق میزان نیاز به مواد معدنی در ماهیان ساده نمی‌باشد. ماهیان می‌توانند مواد معدنی را راه‌های دیگری غیر از تغذیه مانند نوشيدن آب برای ماهیان دریایی، از راه پوست و آبشش بدست آورند. باید دانست که جذب مواد معدنی در میگو از راه آبشش ولی در ماهی‌ها از راه پوست و آبشش است. منیزیم، کلسیم، آهن و ید بیشتر از سطح بدن و پتاسیم و کبالت از راه آبششها و یونهای فسفات، کلر و سولفات از طریق دهان و دستگاه گوارش جذب می‌شوند.
ماهیان آب شور نسبت به ماهی‌های آب شیرین قابلیت بالاتری در تأمین مواد معدنی مورد نیاز از محيط آب دارند و در نتیجه نیاز به مکمل‌های مواد معدنی در ماهیان آب شیرین به مراتب بیشتر از آب شور می‌باشد. پودر ماهی به دلیل اینکه از مواد تشکیل دهنده بدن ماهی ساخته شده است حاوی اغلب مواد معدنی مورد نیاز ماهی می‌باشد. بنابراین در غذاهای که حاوی مقدار قابل توجهی از پودر می‌باشد نیاز کمتری به افزودن مکمل مواد معدنی داریم. بیماری‌های متعددی در اثر کمبود مواد معدنی در ماهی گزارش شده است از جمله کاهش رشد، کاهش کارآیی تغذیه، مرگ و میر بالا می‌باشد. عمده کمبودهای مواد معدنی در ماهی در اثر فقدان فسفر، منیزیم، آهن و يد بوجود می‌آید.
# جدول مواد معدنی مورد نیاز برخی گونه‌ها
کلسیم و فسفر
کلسیم و فسفر از عناصر ساختمانی بوده که قسمت اعظم اسکلت و فلس‌ها را تشکیل می‌دهند. ۹۹ درصد کلسیم و ۸۴ درصد فسفر در استخوان‌ها فلس و دندان‌های ماهی وجود دارد. علاوه بر این کلسیم در فعالیت متابولیسمی، انقباظ عضلانی، فعالیت بعضی آنزیم‌ها لازم می‌باشد. کمبود کلسیم باعث رشد کم، آهکی شدن استخوان‌ها و شکل غیر طبیعی سر می‌شود و کمبود فسفر موجب خم شدن ستون فقرات و کاهش رشد می‌گردد.
کلسیم بوسیله ماهی میتواند از آب دریا جذب شود ولی آب شیرین کلسیم کمی دارد. غذاهای با منشأ حیوانی مانند پودر گوشت و پودر ماهی حاوی مقدار قابل توجهی از کلسیم هستند بنابراین کمبودی در جیره غذایی رخ نمی‌دهد. فسفر بر خلاف کلسیم به میزان کمتری از آب جذب می‌شود بنابراین وجود این عنصر در جیره غذایی حائز اهمیت می‌باشد. فسفر در منابع جانوری مانند پودر ماهی قابلیت استفاده بالاتری دارد ولی ماهیان دارای معده حقیقی مانند قزل آلا توانایی بیشتری در استفاده از منابع فسفر جانوری در مقابل ماهیان فاقد معده مانند کپور دارند. فسفر در ماهیان معده‌دار تا ۶۰٪ و در ماهیان فاقد معده حدود ۲۵٪ قابل دستیابی می‌باشد. بالا رفتن میزان فسفر غذا میتواند یکی از عوامل آلوده کننده اکوسیستم‌های آبی باشد. فسفر غیر قابل هضم و همچنین فسفر محلول دفع شده از راه ادرار و برانشی وارد آب خروجی شده و در اثر انتقال به اکوسیستم‌های آبی باعث آلودگی محیط‌های آبی و یوتریفیکاسیون آنها می‌شوند. بنابراین باید در استفاده از غذای با میزان فسفر بالا کاملاً دقت نمود.
منیزیم MG
قسمت زیادی از منیزیم حدود ۷۰ درصد در بافت‌های سخت وجود دارد. علاوه بر این منیزیم به عنوان یک فعال کننده آنزیم در متابولیسم کربوهیدرات و سنتز پروتئین حائز اهمیت می‌باشد. منیزیم در بافت‌های بدن برای حفظ عضلات لازم است. کمبود منیزیم باعث شلی عضلات، بی اشتهایی، کاهش رشد و مرگ و میر ماهی می‌شود. بیشتر غذاها به خصوص غذاهای حاوی مواد گیاهی دارای میزان قابل قبولی از منیزیم می‌باشند.
آهنFe
نقش اصلی آهن به عنوان یکی از اجزای هموگلوبین می‌باشد و همجنین در ساختمان ATP در اکسیداسیون نقش دارد. هموگلوبین ماده رنگی انتقال دهنده اکسیژن می‌باشد که کمبود آهن و موجب کم خونی و کاهش کارآیی حمل اکسیژن در بدن را به دنبال دارد.
نقش آب در بدن ماهیان
آب در بدن آبزیان یک جزء اصلی را تشکیل می‌دهد و حدود ۸۰٪ بدن از آب تشکیل شده است. آب به عنوان یک ماده مغذی محسوب نمی‌شود ولی بطور غیر مستقیم در بسیاری از فعالیت‌های بدن آبزیان از جمله انتقال مواد، کمک به تنظیم درجه حرات، هضم و دفع مواد و نقش قابل انکاری را بازی می‌کند. در بدن ماهیان بين آب و چربی یک رابطه عکس وجود دارد. با افزایش سن ماهی معمولاً از میزان آب آن کم شده و به در صد چربی بافت افزوده می‌گردد. در زمان بی غذایی یا فصل تخم‌ریزی که ماهی تخم‌ریزی نمی‌کند و از ذخایر چربی استفاده می‌کند میزان آب بافت‌ها افزایش می‌یابد.
آب مورد نیاز بدن جانوران از طریق آب آشامیدنی، آب موجود در مواد خوراکی و آب حاصل از متابولیزم مواد آلی در بدن تأمین می‌شود. دفع آب بدن از طریق کلیه‌ها (ادرار)، روده (مدفوع) و آبشش و پوست انجام می‌شود. دستگاه کنترل کننده آب بدن مانند کلیه و آبششها با تنظیم میزان جذب و دفع آب بدن باعث تعادل میزان آب و همچنین تنظیم فشار اسمزی بدن می‌شوند. برای اندازه گیری آب بدن از روش خشک کردن کامل در درجه حرارت ۱۰۵ استفاده می‌شود. اختلاف درجه بین نمونه تر و نمونه خشک میزان رطوبت را تعیین می‌کند.